Welina mai i Wikipikia,

ʻencyclopedia manuahi, kahi hiki i nā mea a pau ke hoʻoponopono.

2,675 ʻatikala a kēia Wikipikia

ʻatikala i hōʻike ʻia

ʻO ka ʻōlelo Hawaiʻi (ʻŌlelo Pelekania: Hawaiian language) — ua mea ʻōlelo makuahine a ka poʻe maoli o ka pae moku ʻo Hawaiʻi, ma laila wale nō kahi e ʻōlelo ʻia nei ia ʻōlelo, no ka mea, ʻaʻole nui ka poʻe ʻōlelo Hawaiʻi i kēia mau lā. Wahi a kekahi mau anamanaʻo aupuni, he 8,000-15,000 nā mea i hiki ke ʻōlelo Hawaiʻi. He ʻōlelo kūhelu ka ʻōlelo Hawaiʻi me ka ʻōlelo Pelekania ma ka mokuʻāina ʻo Hawaiʻi wale nō. ʻAʻole nui nā mokuʻāina ʻē aʻe me ʻelua ua ʻoi paha ʻōlelo kūhelu.

ʻatikala maikaʻi

ʻO ka ʻŌlelo Pelekania a i ʻole ka ʻōlelo pelekane (English language) ua mea kekahi ʻōlelo hoʻohana nui ʻia e nā kānaka a puni ke ao. Ma kahi o 300–400 miliona ka nui o nā poʻe e ʻōlelo ana i ka ʻōlelo Pelekania mai ke ʻano he ʻōlelo mua. Ma kahi o hoʻokahi piliona ka nui o nā poʻe mai, hiki ke ʻōlelo pelekania.

Ua ʻike anei ʻoe?

ʻO Hawaiʻi ke kaiaulu moku liʻiliʻi loa ma ka honua? ʻO Niʻihau ka mokupuni hope loa i hoʻonohonoho ʻia, a ʻo ia hoʻi ka mokupuni kapu. He 170 mau kānaka wale nō e noho ana ma laila, a ʻŌlelo Hawaiʻi lākou a pau.
E pili ana i ke kuahiwi kiʻekiʻe loa o ka honua, ʻo Mauna Kea? Inā e ana ʻia mai lalo o ke kai, he 10,211 mika (33,500 kapuaʻi) kona kiʻekiʻe, ʻoi aku ma mua o Mauna Everest.
Aia nō kekahi mau holoholona kūikawā ma Hawaiʻi? ʻO ka honu ʻea kekahi. He mea nani loa kēia honu, a he kumu hoʻohālike no nā moʻolelo Hawaiʻi he nui.
No ke kumu o ka inoa ʻo Honolulu? Ma ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo kona manaʻo "wahi malu". Ua kapa ʻia pēlā no ka mea he wahi palekana a maikaʻi no nā waʻa e kū ai.
ʻO ka puke hemolele mua loa i unuhi ʻia i ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo ia ka Baibala? Ua pau ka hana unuhi i ka makahiki 1839, a he mea nui ia no ka mālama ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi.
E pili ana i ke mele Hawaiʻi i kākau ʻia, ʻo "Aloha ʻOe"? Na ke Aliʻiwahine Liliʻuokalani i haku i kēia mele kaulana loa i ka makahiki 1878.
He 132 mau mokupuni ko Hawaiʻi? ʻAʻole i nohoia nā mea he nui o ia mau mokupuni, akā, he mau wahi koʻikoʻi nō lākou no nā manu kai a me nā holoholona ʻē aʻe.

Kiʻi o ka lā

Kanaka o ka lā

ʻO Kamehameha ka Mōʻī mua o ke Aupuni Hawaiʻi i hoʻokahi. Ua hānau ʻia ʻo ia ma Kohala, ma ka mokupuni ʻo Hawaiʻi, i ka makahiki 1758. He keiki hānai ʻo ia na Naeʻole, a ua aʻo ʻia i ke kaua a me ke akamai aliʻi. Ua kapa ʻia ʻo ia ʻo Paiea i kona wā ʻōpio, a ua lilo ʻo ia i aliʻi koa kaulana. I ka makahiki 1782, ua hoʻomaka ʻo Kamehameha e hoʻokahi i nā mokupuni a pau o Hawaiʻi. Ua lanakila ʻo ia ma luna o Maui, Molokaʻi, a me Oʻahu ma mua o ka makahiki 1795. Ua pau ka hoʻokahi ʻana o nā mokupuni i ka makahiki 1810 i ka hui ʻana o Kauaʻi a me Niʻihau i loko o kona aupuni. Ua hoʻokumu ʻo Kamehameha i ke aupuni Hawaiʻi hou a ua hoʻoponopono i ke kānāwai, ka ʻoihana kālepa, a me ka mālama ʻana i nā kānaka. Ua make ʻo ia ma Kailua-Kona i ka lā 8 o Mei, 1819, a ua hoʻoili ʻia kona aupuni i kāna keiki, ʻo Liholiho. ʻO Kamehameha ka mea i hoʻokumu i ka lālani aliʻi Kamehameha, a ua hoʻomanaʻo ʻia ʻo ia he aliʻi nui a ikaika o Hawaiʻi.

E pili ana

He puke noiʻi kūʻikena kūnoa ʻo Wikipikia. E ʻoluʻolu nō, e hāʻawi mai i kāu ʻike, kāu manaʻo, a me kou leo no ke kūkulu ʻana a me ke kākoʻo ʻana mai i ka Wikipikia Hawaiʻi. He kahua pūnaewele Hawaiʻi kēia no ka hoʻoulu ʻana i ka ʻike Hawaiʻi. Inā hiki iā ʻoe ke ʻōlelo Hawaiʻi, e ʻoluʻolu nō, e kōkua mai a e hoʻololi i nā ʻatikala ma ʻaneʻi, a pono e haʻi aku i kou mau hoa aloha e pili ana i ka Wikipikia Hawaiʻi. E ola mau nō ka ʻōlelo Hawaiʻi a mau loa aku.

Nā hua kūikawā: ʻ Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū

Loaʻa iā Wikimedia Foundation nā pāhana kūnoa ʻē aʻe me Wikipikia:

Wiktionary Puke wehewehe, puke manaʻo laulike	Wikibooks Nā puke haʻawina, puke alakaʻi	Wikiquote Hōʻiliʻilina o nā puanaʻī
Wikisource Nā palapala kūnoa	Wikispecies Papa kuhikuhi o nā lāhulu	Wikinews Nā nū hou kūnoa
Meta-Wiki Ka hoʻolaukaʻi ʻana i nā pāhana Wikimedia