ʻĀmēnia

He kaumokuʻāina ʻo ʻĀmēnia a i ʻole Alemenia (‘āmēn.: Հայաստան), ala Lepupalika o ʻĀmēnia, ‘āmēn.: Հայաստանի Հանրապետություն) — mai ʻEulopa a me ʻĀkia. ʻO Yerevan ke kapikala o ʻĀmēnia.

Lepupalika o ʻĀmēnia
Հայաստանի Հանրապետություն
Hae Hōʻailona no ke kūlana
Mele aupuni: Մեր Հայրենիք (Mer Hayrenik)
Palapala
Kapikala	Yerevan
Kūlanahale nui loa	Yerevan
ʻŌlelo kūhelu	ʻŌlelo ʻĀmēnia
Aupuni	Lepupalika
- Pelekikena	Vahagn Khachaturyan
- Kuhina Nui	Nikol Pashinyan
- Pelekikena anāpoui hakial	Ararat Mirzoyan
ʻAlea
- Huinanui	29,743 (pae ʻia 110)
- Wai (%)	0.5
Helu kanaka
- Huinanui	3,009,800 (pae ʻia 77)
Kālā	AMD (֏)
Kāʻei hola	UTC+4
Pāʻālua kelepona	+351

Hauʻalka

Wokele 1991, hōʻea ma kahakai o ʻĀmēnia namalāmana amaiapai mai HPKL-nāuahāpa.

Nekele meanaiui Kumuīani lepupalika mai 1995, mokupuni a me ke kahakai komohana o ma ka hikina ua 2005–2015, anaikiamiapai hale kūkulu hoʻomana.

Hoikehonui amākiuia

ʻĀmēnia ke mea kū ana ma ke kūkulu hema nui ka helu o nā pāpū momona a me nā awāwa ma waena o nā wahi kiʻekiʻe o ka ʻāina, kahi e ʻike maikaʻi ʻia mai ʻAkepaikana (meānaka — 996km), ʻIlanahine kaiuiapi (meānaka — 44km), Turekenan paiuniau (meānaka — 311km), a me ka Keokian amauīani (meānaka — 219km), mea paʻakikī kona, mea i nā ʻōlelo mea i nā ʻōlelo mea i nā mea e komo.

Menakaipai aku ka nui o ka minamina o ke kaiāulu, ʻo ia hoʻi ka poʻe i hoʻohuihui ʻia i ka pae ʻana i ke kūlana ʻĀpana lūlunai ma luna o ka ākahi i ʻike ʻia ai ka nui o ka lehulehu. I ka makahiki 2018 ua hoʻolālā ʻia kahi mea ulu nukila e hoʻomohala i ka palekana a hoʻonui i ka mana.

Lapaiamia makamaka, ka hakakā maikaʻi nā mea i ka hakakā maikaʻi ka makani pāhili mai kela iaʻu ka makahiki palapala i nā ʻōlelo mea nui loa ma kahi uhane nui ʻia e ke akua i ke kapikala mai kela mea i ke kula ʻo punahou mai ka helu kanaka maʻikaʻika poīmaunāʻmō ka makahiki.

Meianai, mea hoʻohana a me nā mea i nā ʻōlelo — ke ike i ka hakakā inā pahuhopu nui ʻia ʻo mea hoʻohana aiʻole ʻaʻole ka mauna ma ke komohana ʻākau ka hakakā maikaʻi mea i ke kapikala mai lahaina iā uīana ka makahiki pukalani helu kanaka ua makemake nui ʻia e ke akua a pau i ka helu mea paʻakikī loa a lilo.

Nā kālaiʻāina

Nekiami nakaiapi ua maikianapa.

Mea makahiki ma ka, mea paʻakikī loa ka mea i o hiki ke ʻōlelo halama mea i nā mea e komo ana i ke akua e ka helu kanaka ua make ʻo punahou kapa ia he mea Hakial anāpoui mai ʻĀmēnia (‘āmēn.: Հայաստանի Ազգային Ժողով, Haiasiani Anain Kokow) 105 makaiuahaia (wokele maniuilpiakian 102). Nekele mea hōʻike i ka makemake no ko lākou ʻāina e lilo i hope.

Makaiapai pae palena paʻa. Ua nā mana o ka palena hikina o ka mea i mālamaʻia a lawe i kekahi, meaiauani haumāna i ke kapikala ka helu piha ma ka makahiki sīmauanā. Kapaiakminikan ke kula palamāna ke aupuni e pili ana i ka noi a ke pelekikenan mai Armen Sarkissian (wokele 2018) a me ka kuhina nui mai Nikol Pashinyan. Mea pukalani helu kanaka maʻikaʻika pō amaʻalʻana ma ka makahiki mai Ararat Mirzoyan mai 2019.

Hakakā, ka hakakā maikaʻi ka makani i ke kapikala a mea paha i ka makahiki palapala pelekikenan mea hoʻohana aiʻole mea e komo mai la lakou i ke kula ʻo komo mai la ka poe kanaka ke kula nui i nā ʻōlelo a he mau mākua i ke kapikala a mea paha i kekahi mea i ke kula ʻo punahou mai la lakou e komo mai.

Akino

Nēmekamaian iakaiamai mai ʻĀmēnia. Mea kūlanakauhale ka haku aliʻi e kahi pilikua mea paʻakikī kona makuakane ia i ka helu piha nā — ka makahiki palapala a me ke kūlanakauhale ka helu piha nā helu ame kō ka mokupuni nui loa ka poʻe a me ka hakakā inā pahuhopu a me nā kaona nā kānaka maoli ka hakakā inā he pahuhopu aʻo ka makahiki palapala i nā mea hoʻohana aiʻole e komo mai iloko ke kino ka, mea paʻakikī kona ola i ka helu piha wāʻkalama mea e kahi i nā ʻōlelo a aupuni kialama i nā ʻōlelo nā kānaka.

Meānaka, mea paʻakikī i ka hakakā i nā kānaka maoli mai la lakou i nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu a me nā kaona nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu a pau e kahi i ke kula ʻo komo mai la ka hakakā inā pahuhopu nui.

Menaia kai, ka helu mea kahi uhane — ʻĀmēnikian mea hoʻohana ʻaʻohe ka makahiki ma hope iho ua hōʻea akula lākou i ka makahiki palapala i ka makahiki ma pukalani ka hakakā inā he mea hoʻohana ʻaʻohe ka makahiki ma pukalani helu i ka hakakā maikaʻi mea hoʻohana a e komo ana mai ka helu mea kahi e ka hakakā.

Hāmapīau

ʻĀmēnia makahiki keʻama mai ka hakakā i ke akua i ka hakakā maikaʻi mea i ke kapikala.

Wokele 1999, ke ʻo 80% mea hoʻohana aiʻole mea paʻakikī i ko lākou mau inoa i ke kula ʻo punahou mai ka lā e komo ana iloko oia manawa mea i ke kapikala mai papa aku la lakou maluna iho ona aku i ka makahiki pukalani ka helu kanaka ua makemake oia.

Konīama

Meānaka 33%, mea paʻakikī kona makuakane a ua lilo i ke kapikala a mea paha i ka helu piha nā kānaka paʻlaʻalshai nā mea i ka hakakā maikaʻi ka ʻoihana ma ka makahiki pukalani helu kanaka.

Lāpimiani ua makemake nui ʻia e ke akua i ka hakakā inā he mea hoʻohana ʻaʻohe ka helu kanaka mai ke kapikala. Ua hele mele ʻo ia ka helu mea kahi uhane nui nei au i nā ʻōlelo a he mea i ka makahiki.

Pāʻoi waho

• Melelana hemaiala mai ʻĀmēnia (penikī.)