ʻŌlelo Hawaiʻi: Difference between revisions

Content deleted Content added
ikiNo edit summary
No edit summary
Tag: Reverted
Laina 2:
ʻO ka '''ʻōlelo Hawaiʻi''' ({{lang-en|Hawaiian language}}) — ua mea ʻōlelo makuahine a ka poʻe maoli o ka pae moku ʻo [[Hawaiʻi]], ma laila wale nō kahi e ʻōlelo ʻia nei ia ʻōlelo, no ka mea, ʻaʻole nui ka poʻe ʻōlelo Hawaiʻi i kēia mau lā. Wahi a kekahi mau anamanaʻo aupuni, he 8,000-15,000 nā mea i hiki ke ʻōlelo Hawaiʻi. He [[ʻōlelo kūhelu]] ka ʻōlelo Hawaiʻi me ka [[ʻŌlelo Pelekania|ʻōlelo Pelekania]] ma ka mokuʻāina ʻo Hawaiʻi wale nō. ʻAʻole nui nā mokuʻāina ʻē aʻe me ʻelua ua ʻoi paha ʻōlelo kūhelu.
 
ʻO kekahi o ka poʻe maoli, ʻaʻole hiki ke ʻōlelo Hawaiʻi, no ka mea, i ka wā mikionali, ua kauleo ka poʻe kahiko i nā kamaliʻi me ka manaʻo e kāpae i ka ʻōlelo Hawaiʻi. Wahi a nā mikionali, he ʻino ke ʻōlelo aku ma ka leo makuahinemakuahinex, no ka mea, inā aʻo mai nā kamaliʻi i kēia ʻōlelo ʻaʻole i hiki ke neʻe mua i ke ao hou. No laila i pāpā ʻia ai ka leo e nā mikionali, a ma muli o kēia, ua nui nā kānaka i hōʻole i ka ʻōlelo Hawaiʻi i nā kamaliʻi. A ʻo ka hopena o kēia hana naʻaupō ke emi nui ʻana o ka heluna o nā mea ʻōlelo Hawaiʻi mai ka wā mikionali, a hiki loa mai i kēia wā.
 
Akā nō naʻe, i kēia manawa, hū nō ka ka hoihoi o ka poʻe maoli a me ka po'e no nā lāhui ʻokoʻa aku e aʻo mai i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma muli o nā kānaka e aʻo mai nei e pili ana i ko Hawaiʻi mōʻaukala kahiko. Ua nui maila ke kākoʻo ʻana i nā māhele ʻike Hawaiʻi like ʻole, a ʻo ka ʻōlelo Hawaiʻi nō hoʻi kekahi. Aia ma ke [[Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa]] ka polokalamu mua loa ma [[ʻAmelika Hui Pū ʻia]] e loaʻa ai he kēkelē laeoʻo ma kekahi ʻōlelo ʻōiwi o ʻAmelika.
 
He pilina ko ka ʻōlelo Hawaiʻi i nā [[ʻōlelo Polenekia]] ʻē aʻe, e laʻa ka [[ʻŌlelo Kāmoa|ʻōlelo Kāmoa]], ka [[ʻōlelo Tonga]], ka [[ʻōlelo Māʻohi]], ka ʻōlelo Aotearoa, a pēlā aku. Wahi a ko nā kūpuna moʻolelo, na lākou i hoʻoili mai i nā hanauna o kēia lā, ua hoʻokele mai lākou mai [[Kahiki]] i kekahi mau makahiki he nui i hala akula. A ma mua o ka hōʻea ʻana i Kahiki, ua hoʻokele maila lākou mai Kāmoa a Tonga paha. Ma muli o kekahi o ko nā kūpuna moʻolelo, ua hoʻokele aʻela lākou mai Nuʻuhiwa i ka [[ʻĀina ʻEnata]]. ʻŌlelo ʻia ma kekahi mau oli a me kekahi mau moʻolelo, ʻo Hawaiʻiloa lāua ʻo Pāʻao nā mea mua loa i kū mai ma Hawaiʻi, a no Kahiki mai lāua. Ua lawe pū mai lāua i nā mea hou, nā akua hou a me nā kapu hou mai Tahiti mai. Wahi a kekahi mau moʻolelo ʻē aʻe, no Kāmoa mai ʻo Pāʻao.
 
== Ke kālaileo ==
 
=== Nā woela ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
!
!Kaumua
!Waena
!Kauhope
|-
|'''Kiʻekiʻe'''
|i
|
|u
|-
|'''Hapa kiʻekiʻe'''
|e
|
|o
|-
|'''Haʻahaʻa'''
|
|a
|
|}
Kūmole:<ref name=":0">https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-international-phonetic-association/article/hawaiian/9F2B300BCF6EE97EA7E4437C5FCECB57</ref>
 
=== Nā koneka ===
{| class="wikitable" style="text-align:center"
!
!Lehelehe
!Lehelehe niho
!Lapa niho
!Kīleo
!Glottal
|-
|'''Manā'''
|m
|
|n
|
|
|-
|'''Pohā'''
|p
|
|
|k
|-
|'''Hahī'''
|
|v
|
|
|h
|-
|'''Lāleo'''
|
|
|l
|
|
|}
Kūmole:<ref name=":0" />
 
== Nā kūmole ==
<references />
[[Māhele:ʻŌlelo|H]]
[[Māhele:Hawaiʻi]]
[[Māhele:‘Ōlelo Hawai‘i]]