ʻŌlelo Hawaiʻi: Difference between revisions

‘OʻO ka '''‘ŌleloʻŌlelo Hawai‘iHawaiʻi''' ka ‘ōleloʻōlelo makuahine a ka po‘epoʻe maoli o ka Paepae moku ‘oʻo [[Hawai‘iHawaiʻi]], ma laila wale nō kahi e ‘ōleloʻōlelo ‘iaʻia nei ia ‘ōleloʻōlelo, no ka mea, ‘a‘oleʻaʻole nui ka po‘epoʻe ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi i kēia mau lā. Wahi a kekahi mau koho aupuni, he 8,000-15,000 nā mea i hiki ke ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi. He [[‘ōleloʻōlelo kūhelu]] ka ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi me ka [[‘ŌleloʻŌlelo Pelekania|‘ōleloʻōlelo Pelekania]] ma ka moku‘āinamokuʻāina ‘oʻo Hawai‘iHawaiʻi wale nō. ‘A‘oleʻAʻole nui nā moku‘āinamokuʻāina ‘ēʻē a‘eaʻe me ‘eluaʻelua a ‘oiʻoi paha ‘ōleloʻōlelo kūhelu.

‘OʻO kekahi o ka po‘epoʻe maoli, ‘a‘oleʻaʻole hiki ke ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi, no ka mea, i ka wā mikionali, ua kauleo ka po‘epoʻe kahiko, mai ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi i nā kamali‘ikamaliʻi. Wahi a nā mikionali, he ‘inoʻino ke ‘ōleloʻōlelo aku ma ka leo makuahine, no ka mea, inā a‘oaʻo mai nā kamali‘ikamaliʻi i kēia ‘ōleloʻōlelo ‘a‘oleʻaʻole i hiki ke ne‘eneʻe mua i ke ao hou. No laila i pāpā ‘iaʻia ai ka leo e nā mikionali, a ma muli o kēia, ua nui nā kānaka i hō‘olehōʻole i ka ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi i nā kamali‘ikamaliʻi. A he hopena o kēia hana hewa, ‘oʻo ia nō ho‘ihoʻi ka hā‘ulehāʻule nui ‘anaʻana o ka heluna o nā mea ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi mai kinohi, i ka wā mikionali, a hiki loa mai i kēia wā.

Akā nō na‘enaʻe, i kēia manawa, hū nō ka ka hoihoi o ka po‘epoʻe maoli a me ka po'e no nā lāhui ‘oko‘aʻokoʻa aku e a‘oaʻo mai i ka ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi ma muli o nā kānaka e a‘oaʻo mai nei e pili ana no ko Hawai‘iHawaiʻi mō‘aukalamōʻaukala kahiko. Ua nui maila ke kāko‘okākoʻo ‘anaʻana i nā māhele ‘ikeʻike Hawai‘iHawaiʻi like ‘oleʻole, a ‘oʻo ka ‘ōleloʻōlelo Hawai‘iHawaiʻi nō ho‘ihoʻi kekahi. Aia ma ke [[Kulanui o Hawai‘iHawaiʻi ma Mānoa]] ka polokalamu mua loa ma [[ʻAmelika Hui Pū ʻia|‘Amelika hui pū ‘ia]] e loa‘aloaʻa ai he kēkelē laeo‘olaeoʻo ma kekahi ‘ōleloʻōlelo ‘ōiwiʻōiwi o ‘AmelikaʻAmelika.‘

He pilina ko ka leo Hawai‘iHawaiʻi i nā [[‘ōleloʻōlelo PolonesiaPolenekia]] ‘ēʻē a‘eaʻe, e la‘alaʻa ka [[‘ŌleloʻŌlelo SāmoaKāmoa|‘ōleloʻōlelo SāmoaKāmoa]], ka [[‘ōleloʻōlelo Tonga]], ka [[‘ōleloʻōlelo Mā‘ohiMāʻohi]], ka [[‘ōleloʻōlelo MāoriAotearoa]], a pēlā aku. Wahi a ko nā kūpuna mo‘olelomoʻolelo na lākou i ho‘oilihoʻoili mai i nā hanauna o kēia lā, ua ho‘okelehoʻokele mai lākou mai [[TahitiKahiki]], ‘o ia ho‘i ‘o Kahiki, i kekahi mau makahiki he nui i hala akula. A ma mua o ka hō‘eahōʻea ‘anaʻana i TahitiKahiki, ua ho‘okelehoʻokele maila lākou mai SāmoaKāmoa a Tonga paha. Ma muli o kekahi o ko nā kūpuna mo‘olelomoʻolelo, ua ho‘okelehoʻokele a‘elaaʻela lākou mai Nu‘uhiwaNuʻuhiwa i ka [[‘ĀinaʻĀina ‘EnataʻEnata]], ‘o ia ho‘i ka pae moku ''Marquesas.'' ‘ŌleloʻŌlelo ‘iaʻia ma kekahi mau oli a me kekahi mau mo‘olelomoʻolelo, ‘oʻo Hawai‘iloaHawaiʻiloa lāua ‘oʻo Pa‘aoPaʻao nā mea mua loa i kū mai ma Hawai‘iHawaiʻi, a no TahitiKahiki mai lāua. Ua lawe pū mai lāua me lāua iho i nā mea hou, nā akua hou a me nā kapu hou mai Tahiti mai. Wahi a kekahi mau mo‘olelomoʻolelo ‘ēʻē a‘eaʻe, no SāmoaKāmoa mai ‘oʻo Pa‘aoPaʻao.

[[Māhele:‘ŌleloʻŌlelo|H]]

[[Māhele:Hawai‘iHawaiʻi]]