|
‘Ōlelo Hawai‘i
[[Waihona:Polynesia-triangle.png|310px|right|He ki'i o ka huinakolu Polonesia]]
ʻO ka '''ʻŌlelo Hawaiʻi''' ka ʻōlelo makuahine a ka poʻe maoli o ka pae moku ʻo [[Hawaiʻi]], ma laila wale nō kahi e ʻōlelo ʻia nei ia ʻōlelo, no ka mea, ʻaʻole nui ka poʻe ʻōlelo Hawaiʻi i kēia mau lā. Wahi a kekahi mau koho aupuni, he 8,000-15,000 nā mea i hiki ke ʻōlelo Hawaiʻi. He [[ʻōlelo kūhelu]] ka ʻōlelo Hawaiʻi me ka [[ʻŌlelo Pelekania|ʻōlelo Pelekania]] ma ka mokuʻāina ʻo Hawaiʻi wale nō. ʻAʻole nui nā mokuʻāina ʻē aʻe me ʻelua a ʻoi paha ʻōlelo kūhelu.
ʻO kekahi o ka poʻe maoli, ʻaʻole hiki ke ʻōlelo Hawaiʻi, no ka mea, i ka wā mikionali, ua kauleo ka poʻe kahiko, mai ʻōlelo Hawaiʻi i nā kamaliʻi. Wahi a nā mikionali, he ʻino ke ʻōlelo aku ma ka leo makuahine, no ka mea, inā aʻo mai nā kamaliʻi i kēia ʻōlelo ʻaʻole i hiki ke neʻe mua i ke ao hou. No laila i pāpā ʻia ai ka leo e nā mikionali, a ma muli o kēia, ua nui nā kānaka i hōʻole i ka ʻōlelo Hawaiʻi i nā kamaliʻi. A he hopena o kēia hana hewa, ʻo ia nō hoʻi ka hāʻule nui ʻana o ka heluna o nā mea ʻōlelo Hawaiʻi mai kinohi, i ka wā mikionali, a hiki loa mai i kēia wā.
Akā nō naʻe, i kēia manawa, hū nō ka ka hoihoi o ka poʻe maoli a me ka po'e no nā lāhui ʻokoʻa aku e aʻo mai i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma muli o nā kānaka e aʻo mai nei e pili ana no ko Hawaiʻi mōʻaukala kahiko. Ua nui maila ke kākoʻo ʻana i nā māhele ʻike Hawaiʻi like ʻole, a ʻo ka ʻōlelo Hawaiʻi nō hoʻi kekahi. Aia ma ke [[Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa]] ka polokalamu mua loa ma [[ʻAmelika Hui Pū ʻia]] e loaʻa ai he kēkelē laeoʻo ma kekahi ʻōlelo ʻōiwi o ʻAmelika.
He pilina ko ka leo Hawaiʻi i nā [[ʻōlelo Polenekia]] ʻē aʻe, e laʻa ka [[ʻŌlelo Kāmoa|ʻōlelo Kāmoa]], ka [[ʻōlelo Tonga]], ka [[ʻōlelo Māʻohi]], ka [[ʻōlelo Aotearoa]], a pēlā aku. Wahi a ko nā kūpuna moʻolelo na lākou i hoʻoili mai i nā hanauna o kēia lā, ua hoʻokele mai lākou mai [[Kahiki]] i kekahi mau makahiki he nui i hala akula. A ma mua o ka hōʻea ʻana i Kahiki, ua hoʻokele maila lākou mai Kāmoa a Tonga paha. Ma muli o kekahi o ko nā kūpuna moʻolelo, ua hoʻokele aʻela lākou mai Nuʻuhiwa i ka [[ʻĀina ʻEnata]]. ʻŌlelo ʻia ma kekahi mau oli a me kekahi mau moʻolelo, ʻo Hawaiʻiloa lāua ʻo Paʻao nā mea mua loa i kū mai ma Hawaiʻi, a no Kahiki mai lāua. Ua lawe pū mai lāua me lāua iho i nā mea hou, nā akua hou a me nā kapu hou mai Tahiti mai. Wahi a kekahi mau moʻolelo ʻē aʻe, no Kāmoa mai ʻo Paʻao.
[[Māhele:ʻŌlelo|H]]
[[Māhele:Hawaiʻi]]
|
